Akala nila isa lang akong simpleng babae na walang halaga. Pinilit nila akong pumirma sa prenop para hindi ko makuha kahit isang sentimo sa kayamanan nila. Pero hindi nila alam, ako pala ang magpapabagsak sa lahat ng pinagmamalaki nilang yaman. Lumakas ang ihip ng hangin sa labas habang si Elena ay tahimik na nakaupo sa dulo ng mahaba at malamig na hapagkainan ng mga Valdez, isa sa pinakamayamang pamilya sa Maynila.
Nakaayos ang buhok niya, simple lang ang suot at halos hindi siya makatingin ng diretso sa mga taong nakapaligid sa kanya. Lahat ng mata ay nakatuon sa kanya. Mga matang puno ng panghuhusga. Parang bawat galaw niya ay sinusukat at hinuhusgahan. Bago ka pa man maging opisyal na miyembro ng pamilya namin, Elena, malamig na sabi ni Dona Regina Valdez, ang ina ni Adrian.
May isang dokumento kang kailangang pirmahan para malinaw sa lahat. Pinagmasda ni Elena ang papel na inilapag sa harap niya. Isang prenop agreement. Nakasaad doon na kahit anong mangyari. Kahit maghiwalay sila, wala siyang karapatang humingi ng kahit anong bahagi sa ari-arian ng mga valdes. Napalunok siya.
Sa gilid niya, nakaupo si Adrian. Tahimik parang wala lang. Hindi siya kumikibo. Hindi man lang siya tiningnan. Adrian mahina niyang tawag. Totoo ba to? Standard lang yan Elena. Malamig ang boses ng lalaki. Ganyan talaga sa pamilya namin. Business is business. Parang tinusok ang puso niya. Noon niya lang naramdaman ang ganitong klase ng hiya at sakit sabay.
Akala niya pagmamahal ang pinili ni Adrian. Pero ngayong nakikita niya kung paano siya tinitingnan ng mga magulang nito, parang bigla siyang naging wala. Kung wala kang tinatago, kung tunay ang intensyon mo, wala kang dapat ikatakot. Dagdag ni Dona Regina sabay ngiti ng malamig parang ahas.
Tahimik na bumagsak ang luha ni Elena. Pinirmahan niya ang dokumento. Hindi dahil gusto niya kundi dahil ayaw niyang mapahiya si Adrian. Akala niya magiging maganda ang buhay niya sa piling nito. Pero hindi pa man nagsisimula, akiramdam niya tapos na ang laban. Pagkatapos ng kasal, mabilis nagbago ang lahat. Sa una, may mga ngiti, may kunwaring kasiahan.
Pero paglipas ng mga linggo, unti-unti siyang nakaramdam ng lamig sa bahay ng mga Valdes. Wala na ang lambing ni Adrian. Tuwing gabi, madalas na siyang iniiwan sa kwarto habang ang asawa niya ay nasa opisina daw. Kaya’y lumalabas kasama ang mga kaibigan. Minsan narinig niyang nag-usap si Donya Regina at ang kapatid ni Adrian sa veranda.
Hindi magtatagal yang si Elena. Sabi ng ina. Tingnan mo, Mahina probinsyana. Hindi niya kakayanin ang ganitong buhay. Sigurado akong iwan din siya ni kuya. Sagot ng kapatid. Wala siyang silbi mama. Kahit sa social events. Tahimik lang siya. Nakakahiya. Dumugo ang labi ni Elena sa pagpigil ng luha. Umurong siya pabalik sa silid.
Mahigpit na hawak ang kanyang dibdib. “Hindi ako papayag na tapakan nila ako ng ganito,” bulong niya. Pero kahit anong lakas ng loob niya, araw-araw parang mas lalong bumibigat ang hangin sa bahay na yon. Isang gabi habang umuulan, bumalik si Adrian na amoy alak. “Bakit gising ka pa?” malamig niyang tanong. “Hindi pa ako nakatulog.
Nag-aalala ako sa’yo.” “Tigilan mo y’yan, Elena. Hindi mo kailangang mag-alala. Hindi mo ako kilala.” Tumalikod siya. Pero bago pa siya makalayo, dinampot ni Elena ang prenop sa drawer at pinakita sa kanya. Hindi mo kailangang ipamukha saakin na wala akong halaga. Adrian. Alam kong ayaw mo sa kin pero bakit mo ako pinakasalan? Tahimik si Adrian sandali bago tumawa ng mapay dahil gusto kong patunayan sa kanila na kaya kong pumili ng kahit sino.
Hindi dahil mahal kita. Parang may bumagsak sa puso ni Elena. Hindi niya inasahan na maririnig niya ‘yon mula mismo sa taong pinili niyang mahalin. Umiyak siyang tumalikod. Wala na siyang nasabi. Pero sa isip niya, nagsindi siya ng apoy. Hindi siya mananatiling ganito habang buhay.
Kinabukasan, habang nag-iimpake siya ng mga gamit, dumating si Donya Regina. “Hindi mo kailangang umalis,” sabi nito. “Hindi mo kailangang magmukhang kawawa. Alam mo ba kapag lumayas ka kahit isang kusing wala kang makukuha? Wala. Ngumiti si Elena. Tahimik pero puno ng hinanaki. Hindi ko kailangan ng kahit sentimo mula sa inyo. Dona Regina.
Balang araw kayo pa ang lalapit sa akin. Tumawa lang ang matriyar. Parang narinig lang niya ang biro ng siglo. Balang araw. Hiya. Wala kang alam sa mundo namin. Ang mga pulad mo ginagamit lang ng mga lalaking tulad ng anak ko. Tandaan mo yan. Lumipas ang ilang buwan. Umalis si Elena. Nagsimula ng panibagong buhay sa probinsya.
Doon siya nagtago. Nagtrabaho sa maliit na coffee shop at unti-unting binuo muli ang sarili. Hindi niya sinabi kahit kanino ang tungkol sa pamilya valdez ni ang tunay na dahilan ng pag-alis niya. Hanggang isang araw. Dumating ang abogado ng yumaong tiyuhin niya mula America. Miss Elena Ramz Valdez. Tanong ng lalaki.
Ako ang abogado ni Emar Donato Ramirez. Ang tiyuhin mong matagal ng nawawala. Nagulat siya. Si Tito Donato pero matagal na siyang patay. ‘ Ba ngayon lang kasi lumabas ang testamento niya. Ikaw ang tanging tagapagmana. Hindi makapaniwala si Elena. Ang iniwan sa kanya. OS dollars pitamp milyon na halaga ng ari-arian, sheres sa mga kumpanya at ilang lupain sa labas ng bansa.
Halos hindi siya makapagsalita. Parang bumalik lahat ng ala-ala ng kahihian, ng sakit, ng pagtatawa ng mga Valdes sa kanya. Ngayon, may hawak siyang kapangyarihang hindi nila kailan man inaasahan. Ngayon, mahinang sabi ni Elena habang pinagmamasdan ang dokumento na mana. Panahon na para maningil. Tahimik ang gabi ng muling tumapak si Elena sa Maynila.
Ang lungsod na minsang naging saksi sa lahat ng kanyang pagdurusa. Ngayon ay tila naghihintay ng kanyang pagbabalik. Sa loob ng pitong buwan na pag-alis niya, marami ng nagbago. Hindi lang ang paligid kundi pati siya. Ang dating mahiyain, takot magsalita at laging nag-aalangan sa sarili. Ngayon ay ibang babae na. May determinasyon sa bawat hakbang, may apoy sa bawat tingin.
Hindi na siya ang Elena na pinagtawanan sa mesa ng mga Valdes. Siya na ngayon si Elena Amirez, ang tanging tagapagmana ng OS Dollar 7 milyon. Pagdating niya sa hotel, tinawagan niya agad ang kanyang bagong abogado. Ma’am, handa na po ang lahat ng papeles. Naka-transfer na po sa pangalan ninyo ang mga shares ng kumpanya ni Donato Ramirez. Salamat.
Attorney, sagot ni Elena. May mga nakalista ba na business partnerships ang pamilya Valdes? Meron po, Maam. Isa sa mga kumpanya nila ay may malaking utang sa isang branch ng Ramerez Holdings. Kung gugustuhin ninyo, pwede nating kanselahin ang kontrata nila. Napangiti siya, malamig at tahimik. Huwag muna.
Hayaan nating maramdaman muna nila ang hangin bago dumating ang bagyo. Sa mga sumunod na linggo, nagsimula siyang bumuo ng bagong imahe. Bumili siya ng bagong condo sa Bonefacio Global City. Nagpatayo ng maliit na foundation sa pangalan ng kanyang yumaong tiyuhin at nagbukas ng account para sa mga kababaihang biktima ng pang-abuso. Isang adhikain na malapit sa puso niya habang siya ay abala sa kanyang bagong buhay.
Sa kabilang dako naman, unti-unti ng natitinag ang mundo ng mga Valdes. Isang gabi, nag-usap si Adrian at ang kanyang ama, si Don Emilio. pa. Kailangan nating humanap ng bagong investor. Bumababa na ang stocks natin sa construction firm. Yung foreign investor naka-deal natin umatras bigla. Anong dahilan? Tanong ng ama. Iritado. Hindi nila sinabi.
Pero based sa report, may kinalaman daw sa bagong may-ari ng Ramerez Holdings. May conflict of interest daw. Tumahimik si Don Emilio. Ramarz holdings. Akala ko matagal ng sarado yan. Sino bang may-ari niyan ngayon? Si Adrian ay napakunot no? Hindi ko alam pero may bago raw na si isang babae. Mabilis ang tibok ng puso ni Elena habang pinapanood sa T ang balita.
The mysterious her behind Ramirez’s holdings is making waves in the business scene. Habang sinasabi iyon ng Anchor, ipinakita sa screen ang litrato niya sa charity gala. Naka-black dress siya. Simple pero elegante. May kumpyansa sa kanyang ngitip. Hindi makapaniwala ang mga Valdez nang makita iyon sa tea.
Si Elena Yon! Sigaw ni Dona Regina. Halos mabitawan ang hawak na baso. Hindi pwedeng siya yon. Si Adrian. Tahimik lang. Nakatingin sa screen. Walang imik. Paano nangyari ‘to? Galit na tanong ng ina. Paanong siya ang may hawak ng Ramez holdings? Tumayo si Adrian at tahimik na naglakad palayo. Baka oras na para kausapin ko siya. Mahina niyang sabi.
Ngunit hindi ganoon kadali ang muli niyang paglapit kay Elena. Nang dumating siya sa opisina nito makalipas ang ilang araw, sinalubong siya ng secretarya. Sir, may appointment po ba kayo? Sabihin mo kay Elena este, kay Emares Ramerez na nandito ako. Ilang sandali pa, lumabas si Elena. Eleganteng elegante. Naka-white sweet at may hawak na folder.
Adrian, malamig niyang bati. Anong sadya mo? Hindi alam ni Adrian kung saan siya titingin. Parang ibang tao ang nasa harap niya. Malayo sa babaeng pinaiyak niya noon. Gusto lang kitang makausap. Pwede ba tayong mag-usap ng pribado? Ngumiti si Elena ng manipis. Kung tungkol to sa negosyo, kausapin mo ang legal team ko.
Kung tungkol naman to sa nakaraan, tumigil siya saka lumapit ng kaunti. Wala akong interest bumalik doon. Lumunok si Adrian. Hindi ako nandito para magmakaawa. Talaga? Sagot niya. Sabay titik. Kasi mukha kang lalaking nawalan ng lahat. Tahimik ang paligid. Ramdam ang tensyon sa pagitan nilang dalawa. Elena, alam kong nagkamali ako.
Hindi mo kailangang ipaliwanag. Ang totoo, nagpapasalamat ako. Kung hindi mo ako pinahiya noon, hindi ako magiging ganito kalakas ngayon. Nagtagpo ang mga mata nila. Pero wala na ang dating lambing. Ang natira puro peder, puro sugat. Pagkatapos noon, mabilis na kumalat ang balita na kancelado na ang malaking kontrata ng Valdes Group sa Ramerez Holdings.
Ilang investors ang umatras at bumagsak ang market value ng kumpanya. Si Dona Regina halos mahiyak sa galit habang pinapanood ang pagbagsak ng stocks. Ginagawa niya to para gantihan tayo. Alam kong siya ang dahilan. Ngunit si Elena, tahimik lang. Hindi siya kailan man nagsalita sa media. Lahat ng galaw niya mainga, lahat ng plano detalyado.
Hindi niya kailangang ipagmalaki ang paghihiganti niya. Kusa itong nararamdaman ng mga taong minsan ay tumapak sa kanya. Isang gabi, tumawag ang abogado niya. Maam, natanggap ko na po ang notice mula sa mga Valdes. Gusto raw nilang makipag-meeting sa inyo. Personal, tahimik si Elena. Tiningnan niya ang malaking bintana ng opisina kung saan tanaw ang mga ilaw ng siyudad.
Sabihin mo tatanggapin ko pero siguraduhin mong sila ang unang maghihintay. Sa araw ng meeting, pumasok si Elena sa silid na puno ng mga taong minsang nagpaiyak sa kanya. Tahimik lahat. Wala ni isang makatingin ng diretso sa kanya. Elena simula ni Don Emilio. Nagkamali kami. Kung paano ka namin tinrato noon.
Hindi ninyo kailangang magpaliwanag.” utol niya. “Hindi ko kayo pinatawag dito para sa apologe. Nandito ako para sa business.” Lalong namutla si Donya Regina. Anong ibig mong sabihin? Simple lang. Ang kumpanya ninyo ay may malaking utang sa Ramerez Holdings. Pero kung gusto ninyong hindi ko pa ito singilin, may kondisyon ako.
“Ano ‘yun?” tanong ni Adrian. Tinitigan niya silang lahat. Gusto kong ipagbenta ninyo sa akin ang 51 porsento shares ng Valdees Construction. Sa halagang ako ang magtatakda, tahimik, walang umimik, si Donna Regina halos sumabog sa galit. Hindi kami papayag. Hindi mo kami mabibili, Elena. Ngumiti siya. Hindi ko kailangang bumili.
Pero kapag hindi ninyo ito tinanggap, bukas ng umaga, lahat ng investor ninyo ay magwi-withdraw. Sigurado yan. Tahimik ang buong silit. Si Adrian ay nakayuko parang wala ng lakas magsalita. Si Donya Regina naman nanginginig sa galit nguni alam niyang wala na silang laban. Fine, sabi nito sa wakas. You win, Elena. Tumayo si Elena. Mahinang ngumiti.
Hindi ito tungkol sa panalo o talo. Ito ay tungkol sa hustisya. Pag-uwi niya sa condo, tahimik siyang umupo sa harap ng salamin. Doon niya lang naramdaman ang bigat ng laha. Hindi niya ginusto ang ganitong paghihiganti. Pero ito lang ang paraan para makamit niya ang dignidad na ninakaw sa kanya noon.
Habang pinagmamasdan niya ang sarili, napangiti siya. Hindi dahil masaya siya sa pagbagsak ng Valdez kundi dahil sa wakas. Kaya na niyang tumingin sa salamin ng walang hiya o tako. Sa kabilang banda, si Adrian ay naglakad mag-isa sa ulan. Basang-basa, dala ang bigat ng konsensya. Elena, bulong niya sa sarili. Patawarin mo ako.
Ngunit alam niyang huli na ang lahat. Makalipas ang ilang buwan. Nagbago ang lahat. Ang dating makapangyarihang Valdes Construction Group ay ngayon ay halos nalulugi na. Nawalan sila ng maraming proyekto. Binitawan ng mga investor at ang reputasyon nila ay gumuho sa harap ng publiko. Ang mga magazine at news outlet na minsan pumupuri sa kanila ngayon ay po ng mga artikulo tungkol sa Business Downfall of the Valdes Empeir.
Sa isang coffee shop sa Makati, nakaupo si Adrian. Lasing sa sakik at hya. Naka-chirt na lang siya. Hindi natulad ng dating mayabang at elegante. Hawak niya ang lumang litrato nila ni Elena. Nakangiti silang dalawa. Masaya bago pa man ang lahat ng gulo. Pinikit niya ang mata. Pero kahit ipikit niya, bumabalik-balik pa rin ang tinig ni Elena noong huli silang nagkaharap.
Hindi ito tungkol sa panalo o talo. Ito ay tungkol sa hustisya. hustisya, bulong niya sa sarili o paghihiganti. Habang sa kabilang banda, si Elena ay patuloy na ginagampanan ang kanyang bagong tungkulin bilang sea ng Ramerez Holdings. Sa bawat meeting, kalmado siya pero sa loob, may bahagi ng puso niyang hindi matahimik.
Sa tuwing naiisip niya si Adrian, may halong galit at lungkot. Hindi niya alam kung alin sa dalawa ang mas mabigat. Ang sakit ng kahapon o ang awa sa taong minsang minahal niya. Isang gabi habang nakaupo siya sa balkonahe ng condo, tinawagan siya ng kanyang matalik na kaibigan na si Maris. Elena, napanood mo ba ang balita? Hindi pa.
Bakit? Si Dona Regina inattack sa puso. Nasa ospital siya ngayon at si Adrian halos hindi na umaalis sa tabi niya. Tahimik si Elena. Parang tinamaan siya ng malamig na hangin. Hindi ko alam yan. Mahina niyang sagot. Elena, alam kong nasaktan ka. Pero minsan hindi sa lahat ng laban kailangan mong manalo. Minsan sapat na yung makitang nagsisina sila.
Pagkababa ng tawag, matagal lang siyang nakatulala. Maraming emosyon ang nagbabanggaan sa loob niya. Ngunit kinabukasan, dala ng halo ng konsensya at hiwaga. Pinasundan niya ang sitwasyon ni Dona Regina. Isang linggo ang lumipas bago siya tuluyang nagpasya na bumisita. Pagpasok niya sa ospital, agad siyang nakilala ng mga Nurs.
Maam Ramerz, dito po. Dahan-dahan siyang lumapit sa silid. Mula sa salamin ng pinto, nakita niya si Adrian. Nakaupo sa tabi ng kanyang ina. Nakatulog sa upuan. Pagod na pagod. Si Donya Regina naman payapang natutulog. Mahina. Parang naubusan ng laban. Hindi alam ni Elena kung bakit siya napaluha. Hindi yon luha ng tuwa o galit.
Luha iyon ng pagkaunawa. Sa kabila ng lahat, sila pa rin ay mga tao. Marupok, nagkakamali, pero marunong ding masaktan. Pagkatapos ng ilang minuto, nagpasya siyang umalis. Ngunit bago pa siya makalayo, narinig niya ang boses ni Adrianne. Elena. Tumigil siya. Huminga ng malalim saka tumingin. Nakatingin si Adrian sa kanya. Namumugto ang mga mata.
Anong ginagawa mo rito? Tanong niya. Wala. Dumaan lang ako para makita kaming wasak na may pait sa boses niya. Umiling si Elena. Hindi Adrian. Dumaan ako para makitang tao pa rin kayo. Tahimik silang dalawa. Tanging tunog ng monitor sa loob ng silid ang maririni. Elena. bulong ni Adrian.
Alam kong wala na akong karapatang humingi ng tawad. Pero gusto kong sabihin sa’yo, nagkamali ako. Lahat ng sinabi ko noon, lahat ng ginawa ko, pinagsisisihan ko. Lumapit siya ng bahagya pero hindi siya tumingin ng diretso. Hindi ko kailangang marinig yan, Adrian. Pero kailangan kong sabihin dahil araw-araw naririnig ko sa isip ko kung paano kita tinrato.
Hindi ko mapatahimik yung konsensya ko. Napahinga ng malalim si Elena. Adrian, hindi mo kailangang patunayan ang pagsisisi mo. Hindi ko rin kailangan ng sorry. Ang kailangan ko lang noon ay respeto pero wala na ‘yun ngayon. Lahat ng sugat natutuyo rin. Pero ang peklat mananatili. Tumulo ang luha ni Adrian. Kung may magagawa ako para kahit paano ay mapatawad mo. Wala, putol ni Elena.
Dahil hindi ko na kailangang patawarin ka. Tinatawad ko na ang sarili ko. Tahimik. Pero sa pagitan ng mga salitang iyon, may kalayaan. Si Adrian ay hindi makapagsalita. Tila isang padder ng emosyon ang bumagsak sa pagitan nila. Hindi para maghiwalay kundi para tapusin ang lahat ng suga. Makalipas ang ilang araw, nakalabas na si Dona Regina sa ospital.
Sa unang pagkakataon, nagpadala siya ng mensahe kay Elena. Salamat sa pagbisita. Hindi ko alam kung bakit mo pa ginawa ‘yon pero salamat. Ngumiti si Elena habang binabasa iyon. Siguro dahil gusto kong manahimik ang puso ko, mahina niyang bulong sa sarili. Nguni sa likod ng katahimikang iyon, patuloy pa rin ang mga pagbabago.
Ang kumpanya ng mga Valdez ay opisyal ng nasa ilalim ng kontrol ni Elena matapos nilang pirmahan ang share transfer agreement. Sa unang board meeting, nakaupo siya sa gitna ng mesa habang sa kabilang dulo ay si Adrian. Dating C. Ngayon ay isang consultant na lang. Simula ngayon, sabi ni Elena sa mga board members, “Hindi na natin ulitin ang mga pagkakamali ng nakaan.
Ang Valdes Construction ay hindi na magiging simbolo ng kayabangan kundi ng pagbabago. Tumango ang lahat. Si Adrian ay tahimik lang na nakikinig pero sa mga mata niya, may bakas ng respeto at paghanga. Pagkatapos ng meeting, lumapit siya kay Elena. Hindi ko akalain na ganito ka na ngayon.” Ngumiti siya. Lahat ng sugat may dahilan.
Ang mahalaga natuto tayo. Pwede ba kitang anyayahan na magkape? Bilang pasasalamat lang. Tumingin siya saglit bago umiling. Hindi ko na kailangan ng pasasalamat, Adrian. Ang kailangan ko lang ngayon ay kapayapaan. Lumakad siya palayo. Dala ang katahimikan na matagal na niyang hinintay. At habang si Adrian ay nakatingin sa kanyang papalayong likod, napagtanto niyang iyon na ang tunay na karma.
Hindi ang mawalan ng pera o kapangyarihan kundi ang mawalan ng taong tunay mong minahal dahil ikaw mismo ang sumira ng pagkakataon. Samantala, sa gabi ring iyon, nakatingin si Elena sa kalangitan mula sa kanyang balkonahe. Pinikit niya ang mga mata at hinayaan ang hangin na dumampi sa kanyang mukha. Salamat,” bulong niya sa hangin.
Salamat sa lahat ng saki. Kasi kung hindi dahil doon, hindi ko makikilala kung sino talaga ako.” At sa wakas, nakaramdam siya ng tunay na kalayaan. Hindi na siya galit, hindi na siya sugatan. Siya na ngayon ang babae na minsan nilang tinuring nawala. Ngunit ngaayo’y itinuring ng tadhana na pinakamakapangyarihan. Lumipas ang mga buwan at unti-unti ng nakilala ng publiko si Elena Ramrez Valdez bilang isa sa pinakamatagumpay na babaeng negosyante sa bansa.
Sa bawat magazine cover at Business Forum, binabanggit ang kanyang pangalan hindi bilang asawa ng isang Valdez kundi bilang babae ng sariling pangalan, sariling tagumpay at sariling lakas. Nguni, sa likod ng bawat ngiti niya sa camera may natitirang katahimikan. Sa gabi kapag nag-iisa siya, naririnig pa rin niya ang mga ala-ala.
Hindi na siya umiiyak pero minsan ramdam pa rin niya ang bigat sa dibdib. Ang bigat ng mga salitang sinabi sa kanya noon. Hindi kita minahal. Ginamit lang kita. Wala kang silbi. Ngayon iba na ang tinig sa paligid niya. Ang mga taong iyon lumuluhod na halos sa harap niya. Pero bakit tila wala pa ring saysay ang tagumpay kung may bahagi pa ring kulang? Isang araw habang nasa opisina, nakatanggap siya ng imbitasyon.
Maam, sabi ng secretarya, may formal invitation po mula kay Mr. Adrian Valdez. Charity event daw po para sa mga batang Ulila. Tahimik siyang tumingin sa sobre. Siya ang nagpadala. Opo. Siya po ang organizer. Matagal bago siya nakasago. Sige, sabi niya sa huli. Aattend ako. Dumating ang gabi ng event. Eleganteng elegante si Elena sa suot niyang Navi Blue Gone.
Simple pero makapangyarihan ang detting. Sa pagpasok niya, halos lahat ng bisita ay napatingin sa kanya. Hindi dahil sa kanyang kagandahan kundi dahil sa respeto. Sa entablado nagsasalita si Adrian. Ngayong gabi hindi tayo nandito para sa negosyo kundi para sa kabutihan. Dahil sa mga sugat ng nakaan, natutunan kong ang tunay na yaman ay hindi pera kundi ang kakayahang tumulong.
Pagkatapos ng talumpati, bumaba siya ng entablado at nagtagpo ang kanilang mga mata. Hindi ito tulad ng dati. Wala ng galit, wala ring pangungutya. May katahimikan lang. Salamat sa pagpunta, sabi ni Adrian. Charity event to kaya nandito ako.” Sagot ni Elena. Ngunit may bahagyang ngiti sa labi. Alam kong mahirap kang kumbinsihin na makipagkita pero gusto kong sabihin natutunan ko na.
Ang lahat ng pinaghirapan ko ngayon hindi na tungkol sa pagbangon ng Valdes. Tungkol na to sa pagtubos ng mga kasalanan namin. Tahimik si Elena. Kung totoo yang sinasabi mo, Adrian, masaya ako para sa’yo. Hindi mo kailangang patunayan yan sa akin. Hindi ko to ginagawa para patunayan. Ginagawa ko to kasi gusto kong makapagpatawad ka.
Hindi bilang babae kong sinaktan kundi bilang taong minsang minahal ko. Hindi agad nakasagot si Elena. Sa unang pagkakataon, ramdam niya ang katapatan sa mga mata ni Adrian. Hindi na ito ang lalaking arogante at mapangmataas. Para bang ito na ang lalaking hinintay niyang makita noon? Ngunit dumating lang ng huli na.
Sa mga sumunod na buwan, nag-crus muli ang mga landas nila. Hindi bilang magkaaway kundi bilang dalawang taong may paehong layunin. Tumulong. Magkasama silang nagtatag ng programa para sa mga kababaihang biktima ng pang-aabuso. Sa bawat proyekto, unti-unti silang nagkakaroon ng pagkakaibigan. At sa ilalim ng katahimikan, unti-unti ring nabubuo ang tiwala.
Isang gabi, matapos ang launchsing ng bagong shelter, nagkayayaan silang maglakad sa tabing daga. Tahimik, walang salita. Tanging alon lang ang bumabasag sa katahimikan. Alam mo, sabi ni Adrian, minsan naiisip ko, kung hindi ko sana ginawa ‘yung mga pagkakamali ko noon, baka magkasama pa rin tayo ngayon. Ngumiti si Elena. Malungkot pero totoo.
Kung hindi mo ‘yun ginawa baka hindi rin ako naging ganito. Lahat ng nangyari may dahilan. Pero gusto kong malaman mo, dagdag niya. Hindi ako nagbalik para balikan ang nakaaan. Nagbalik ako para tapusin yon ng tahimik. Alam ko, sagot ni Adrian. At kahit hindi mo sabihin, nagpapasalamat ako kasi binigyan mo ako ng pagkakataong makita kung gaano ako kaliit noon at kung gaano ka kalakas ngayon.
Huminga ng malalim si Elena. Hindi kita kailan man ginustong pabagsakin, Adrian. Ang gusto ko lang noon ay maramdaman mo kung gaano kasakit yung ginawa ninyo. Pero ngayon tapos na yon. Tumingin si Adrian sa kanya at sa mga mata nito. Nakita niya ang totoo. Pagsisisi hindi pagpapangga. Elena, may tanong ako.
Mahina nitong sabi. Amm. Kung sakaling magsimula ulit tayo, hindi bilang mag-asawa kundi bilang dalawang taong nagkakilala muli. May puang pa ba? Napangiti si Elena ngunit hindi agad sumago. Hindi ko alam, Adrian. Ang tanging alam ko lang, natuto na tayo pareho. At minsan sapat na yon, tumigil sila sa paglalakad.
Tahimik sa likod nila kumikislap ang mga ilaw ng siyudad. Elena mahina niyang sabi. Salamat. Kasi kahit sinaktan kita, hindi mo sinira ang sarili mo. Tumingin siya sa kanya. Hindi ko kailangang sirain ang sarili ko, Adrian. Kasi alam kong balang araw, darating yung araw na babalik ang lahat ng ginawa ninyo hindi bilang paghihiganti kundi bilang aral.
Sa sandaling iyon, tila pareho nilang naramdaman na iyon na ang wakas ng mahabang digmaan. Hindi nila kailangang muling ibalik ang dati. Sapat na ang katahimikan, ang respeto at ang pag-amin sa mga pagkakamali. Pag-uwi ni Elena, nakatanggap siya ng sula, walang pangalan sa labas. Pero agad niyang nakilala ang sulat kamay ni Adrian.
Elena. Hindi ko alam kung may pagkakataon pa pero salamat sa pagturo sa akin kung ano ang tunay na halaga ng isang tao. Hindi ko kailan man makakalimutan na ang babaeng minsang pinilit kong pirmahan ang prenop, siya pala ang babaeng magtuturo sa akin ng kahulugan ng dignidad at pagmamahal. Adrian! Pinikit ni Elena ang mga mata.
Hinayaan ang isang luha na dahan-dahang gumulong sa kanyang pisngi. Hindi ito luha ng sakit kundi ng kapatawaran. Salamat din Adrian! Bulong niya kasi dahil sao natutunan kong piliin ang sarili ko. Sa gabing iyon, sa unang pagkakataon sa matagal na panahon, mahimbing siyang nakatulog. Walang bigat sa dibdib, walang hinanakit at walang gali.
Ang lahat ay natapos sa paraang marangal, mapayapa at may dignidad. Ang dati niyang sugat ay naging kwento na lang. Isang kwentong nagpapatunay na kahit sa gitna ng pinakamadilim na yugto, may babaeng marunong bumangon hindi para maghiganti kundi para magmahal muli sa sarili niya. Pagkalipas ng isang taon, mas tahimik na ang buhay ni Elena.
Hindi na siya laging nasa spotlight. Hindi na rin siya abala sa pagpapatunay ng sarili. Sa halip, nakatuon na siya sa Ramires Foundation for Women Empowerment, isang organisasyon na tumutulong sa mga babaeng iniwan, niloko at pinagsamantalahan katulad niya noon. Araw-araw maraming kababaihan ang lumalapit sa kanya para magpasalamat. Ma’am Elena, dahil sa inyo nakabangon ako ulit. Maam, salamat po.
Kayo ang inspirasyon ko. Ngumingiti lang siya at sinasabi, “Hindi ako milagro. Lakas ninyo mismo ang nagligtas sa inyo. Ako lang ang paalala na kaya ninyong bumangon.” Pero sa loob-loob niya, alam niyang iyon ang panalong hindi kayang tumbasan ng kahit anong kayamanan. Ang makita ang iba na lumalaban dahil sa lakas na natutunan din niya sa sarili.
Isang balitang hindi inasahan. Isang araw habang nasa opisina siya, lumapit ang kanyang assistant. Maam, may balita po tungkol kay Mr. Adrian Valdez. Napatigil siya. Anong balita? Naaksidente raw po ang eroplano niya papunta sa Cebu. Buhay siya pero nasa ospital, critical. Hindi niya alam kung bakit bigla siyang napatigil.
Matagal na niyang pinatawad si Adrian pero hindi na sila nagkikita. Parang isang kabanata ng librong naisara na. Ngunit ngayon tila binubuksan muli ng tadhana ang pahina. Kinagabihan tahimik siyang pumunta sa ospital. Walang press, walang entourage. Siya lang. Sa pagpasok niya sa kwarto, nakita niya si Adrian.
Nakahiga, payapa, mahina. May mga tubo, may sugat, pero buhay. Binuksan niya ang mata nito nang maramdaman ang presensya niya. Elena, mahina nitong sabi halos pabulong. Bakit ka nandito? Ngumiti siya ng banayat. Hindi ko rin alam. Siguro kasi kahit anong mangyari, hindi ko kayang magbitbit ng sama ng loob. Habang may naghihingalo. Tumulo ang luha ni Adrian.
Elena, salamat. Hindi ko man nasabi noon pero ikaw pa rin ang pinakamagandang nangyari sa buhay ko. Kung mabubuhay man ako ulit, hindi na kita pipilitin pumirma sa kahi anong papel. Pipiliin lang kita, buo. Humawak siya sa kamay nito. Hindi ko kailangang marinig yan bilang babae mong sinaktan, Adrian. Pero salamat kasi ngayon maririnig ko na yan bilang taong marunong ng magpatawad.
Ngumiti siya. At kung sakali mang hindi ka gumising bukas, gusto kong malaman mong hindi na ako galit. Wala na. Ang himala ng umaga. Kinabukasan, paggising ni Elena, tinawagan siya ng ospital. Maam, gising na po si Mr. Valdez. Stable na siya. Napangiti siya. Salamat sa Diyos. Mahina niyang sabi. Sabay tumingin sa langit.
Hindi na siya nagpunta. Alam niyang iyon na ang huling kabanatan nila at masaya siyang natapos ito sa kapatawaran hindi sa paghihiganti. Aglipas ng panahon tatlong taon ang lumipas sa isang malaking event sa Manila, ginawaran si Elena Ramrez Valdez ng parangal bilang most influential woman of the year. Nang umakyat siya sa entablado, nakasuo siya ng simpleng puting bestida, walang alahas.
Pero nagningning ang buong hal sa lakas ng kanyang presensya. Ang parangal na ito, sabi niya sa mikropono, ay hindi para sa akin. Ito ay para sa lahat ng babaeng minsang pinaniwalaang mahina pero piniling bumangon para sa lahat ng niloko, iniwan, sinaktan na natutong mahalin ang sarili nila. Kasi minsan ang tunay na ganti ay yung kaya mong ngumiti ng walang galit.
Tumayo ang buong audience at nagpalakpakan. Ang mga mata ni Elena ay kumislap hindi dahil sa luha kundi dahil sa kapayapaan. Isang tahimik na umaga sa kanyang bahay sa Batangas. Naglalakad siya sa tabing dagat. Hawak ang tasa ng kape. Dumating ang isang sobre mula sa courier. Binuksan niya ito. Isang simpleng liham mula kay Adrian.
Elena, nakakalakad na ulit ako. Sa bawat hakbang ko. Naiisip ko kung gaano ako pinagpala na nakilala ka. Hindi ko hinihingi na balikan mo ako. Ang gusto ko lang ay malaman mong salamat kasi binigyan mo ako ng pagkakataong magbago. Adrian. Ngumiti si Elena sabay tumingin sa daga. Wala ng kailangang balikan. Adrian. Mahina niyang sabi.
Kasi pareho na tayong nasa tamang lugar. Tinapon niya ang liham sa hangin at habang tinatangay ito ng alon, ramdam niya ang ganap na kalayaan. Wala na siyang hinanaki, wala na siyang gali. Ang naiwan na lang ay katahimikan at isang puso na muling handang magmahal. Pero sa pagkakataong ito, sa sarili niya muna.
Minsan hindi natin kailangang bumawi sa mga taong nanakit sa atin dahil ang pinakamagandang paghihiganti ay hindi ginto, hindi tagumpay, kundi ang kakayahang magpatawad at manatiling buo. At si Elena Ramez Valdez ang patunay na kahit pilitin ka ng mundo na pumirma sa kapahamakan, kaya mong pumirma sa sarili mong kalayaan. Wakas. Sa dulo ng bawat kwento, may natutunan tayong aral na mas mahalaga pa sa anumang ginto o yaman.
Si Elena Ramrez Valdez ay hindi lamang babae ng paghihiganti. Isa siyang simbolo ng lakas, dignidad at tunay na kapatawaran. Minsan kailangan nating masaktan para malaman kung gaano tayo kalakas. Kailangan nating mawalan para matutong pahalagahan kung ano talaga ang mahalaga. At tandaan mo, hindi mo kailangang ipilit ang sarili mo sa mga taong marunong lang magmahal kapag may pakinabang.
Dahil darating ang panahon kapag natutunan mong piliin ang sarili mo, ang mundo mismo ang magbibigay sao ng hustisya.
Hanggang sa muli, ito ang kwento ni Elena Ramerez Valdez, ang babaeng pinilit pumirma sa preno. Pero ginulat ang lahat sa halagang hindi nila kayang bilhin ang kanyang puso at ang kanyang dangal.
