“INIWAN AKO NG ASAWA KO AT MGA MAGULANG NIYA DAHIL MAHIRAP AKO — PERO SA HULING ARAW NG BUHAY NG NANAY NIYA, AKO LANG ANG PINILI NIYANG MAKITA.”
Ako si Althea Ramos, 34 anyos, mula sa isang maliit na baryo sa Laguna. Lumaki akong walang marangya. Sapat lang. Kanin, asin, kape, at pangarap. Nang makilala ko si Ethan, akala ko isa siyang biyaya. Mabait siya noong una. Tahimik. Simple. Pero iba ang mundo niya. Mayaman sila. May negosyo. May apelyido. Ako? Wala. Pero pinili niya ako. O iyon ang akala ko.
Sa simula ng kasal namin, ramdam ko na hindi ako gusto ng pamilya niya. Ang nanay niya, si Doña Merlyn, palaging malamig ang tono.
“Hindi bagay ang babaeng ‘yan sa’yo.”
Ang tatay niya, hindi man lang ako kinausap.
Ang mga kapatid niya, nakangiting pilit.
Pero tiniis ko. Dahil mahal ko siya.
ANG ARAW NA TINALIKURAN AKO
Nang mabuntis ako, imbes na tuwa ang matanggap ko, galit.
“Masisira ang pangalan ng pamilya!”
At doon nagsimulang maging malamig si Ethan. Hindi na siya umuuwi. Hindi na niya ako tinitingnan sa mata. Hanggang sa isang gabi, iniwan niya ako sa bahay. Isang sulat lang:
“Patawad. Hindi ko kayang ipaglaban ka.”
Umuwi akong umiiyak sa baryo namin. Bitbit ang tiyan. Bitbit ang kahihiyan. Bitbit ang puso na basag-basag.
Nanganak ako mag-isa. Walang suporta. Walang tulong. Pero may isang bagay: lakas.
ANG TAONG HINDI KO INASAHANG HAHANAP SA AKIN
Pagkalipas ng limang taon, may dumating na sasakyan sa harap ng bahay namin. Itim. Mahal. Bumaba ang isang lalaki.
“Si Althea Ramos po?”
“Opo…”
“Hinahanap po kayo ng isang pasyente sa Maynila. Si Merlyn Villanueva.”
Nanlamig ang kamay ko.
Nanay ni Ethan?
Ayaw ko sana. Pero may boses sa loob ko: “Puntahan mo.”
ANG HULING HILING
Pagdating ko sa ospital, nakita ko si Doña Merlyn. Payat. Mahina. Nakabitin ang dextrose.
Pagkakita niya sa akin, umiyak siya.
“Akala ko… hindi ka pupunta…”
Tahimik lang ako.
Hinawakan niya ang kamay ko.
“Patawad… naging masama ako sa’yo.”
“Bakit niyo ako hinahanap?” tanong ko.
Lumunok siya.
“Dahil ikaw lang ang hindi umalis noong panahon na kailangan ka namin… kahit hindi mo alam.”
At doon niya sinabi ang katotohanan na gumuho sa akin.
ANG SEKRETO NA PINANATILI NILA
Noong iniwan ako ni Ethan, hindi niya ako iniwan dahil ayaw niya.
Pinilit siya ng pamilya.
O ikakasal siya sa babaeng mayaman, o mawawala ang lahat sa kanya.
At ang nanay niya… ang pumirma ng kondisyon.
“Akala ko tama ko ginagawa…” iyak ni Doña Merlyn.
“Pero mula nang makita ko ang apo ko sa litrato… alam kong mali ako.”
“Nasaan po si Ethan?” tanong ko.
Ipiningilid niya ang mata niya sa pintuan.
Nakatayo roon… si Ethan.
Mas payat. Mas tahimik. Mas wasak.
ANG SANDALING LUMUHO KAMI PAREHO
Lumapit siya. Lumuhod sa harap ko.
“Patawad…”
Wala na akong lakas magalit.
May lungkot na lang.
Hinawakan ng nanay niya ang kamay naming dalawa.
“Hindi ko na kayang ayusin ang mga nasira… pero gusto kong makita kayong buo bago ako mawala…”
Tumulo ang luha ko.
Hindi dahil bumalik ang pag-ibig.
Kundi dahil sa wakas, may umamin ng kasalanan.
EPILOGO
Umalis si Doña Merlyn kinabukasan.
Hindi kami bumalik ni Ethan bilang mag-asawa.
Pero hindi na rin kami magkaaway.
At minsan, sapat na ang katotohanan — kahit huli na.
ARAL
Minsan, hindi ang iniwan mong mahal ang tunay na kaaway.
Kundi ang takot ng mga taong ayaw kang tanggapin.
At minsan, ang kapatawaran ay hindi para sa kanila… kundi para sa sarili mo.
