Ilang minuto bago dumating ang pamilya ng lalaki para sunduin ako, nagkulong ako sa banyo dahil may narinig akong tsismis na ang magiging biyenan ko raw ay papasok muna para suriin ako bago ako tuluyang dalhin sa simbahan. Para bang job interview ang pagpapakasal. Pero hindi ko inakalang habang nagpapalakas lang ako ng loob, biglang tumunog ang isang cellphone na naka–speaker, at may paos na boses na nagsabing:

“Limang minuto pa, kumilos ka na. Gagawin nating libing ang kasal na ’to…”

Kinaumagahan, tapos na akong mag-makeup at suot ko na ang pulang terno ko. Lahat sa labas ay abala—may tumatawa, may nag-aayos ng dekorasyon—ngunit ako lang ang nanginginig.

Kagabi, narinig ko ang usapan ng magiging biyenan ko at pinsan ng groom:
“Mamaya, papasok muna ako para tingnan ang magiging manugang. Kapag pasado, saka natin siya isasama. Kapag hindi, huwag na tayong tumuloy.”

Parang pinisil ang puso ko. Ikakasal ako, hindi nag-audition.

Nang tumawag ang pamilya ng lalaki na “Nasa 5 minutes na kami,” palihim akong pumasok sa banyo para huminga nang malalim at pakalmahin ang sarili.

Pero biglang…

May cellphone na nakapatong sa lababo ang umilaw. Tumatawag—at naka–speaker mode.

Isang mababang boses na lalaki ang mabilis at malamig na nagsabi:
“Five minutes. Kumilos ka na. Gagawin nating burial ang wedding na ’to. Huwag mong kalimutang sundin ang usapan.”

Nanigas ako. Nanlamig ang kamay ko; parang may dumaloy na kuryente sa likuran ko.

Pagtingin ko sa paligid, iisang cellphone lang ang nandoon—
cellphone ng magiging biyenan ko.

Parang nawala ang boses ko. Ano ang plano niya? Kanino siya nakikipag-usap? Sino ang dapat “mawala”?

Dinikit ko ang tenga ko sa pinto.

Sa labas, narinig ko ang boses ng biyenan-to-be:
“Dumating na ba sila? Bilisan ninyo. Kailangan ko munang tingnan ang batang ’yon bago siya pumasok sa pamilya ko.”

Gusto kong sumigaw, gusto kong tumakbo, pero hindi ko magawa.

At doon ko naramdaman:
May malaking panganib na paparating—at maaaring ako ang target.

Biglang may kumalabog.
Bumukas nang malakas ang pintuan ng kwarto…

Nang bumukas nang malakas ang pintuan ng kwarto, napapitlag ako. Kahit nakapaloob ako sa banyo, ramdam kong may biglang dumating. Marahang lumapit ang mga yabag—may rhythm, mabigat, parang lalaki… pero may kasunod na mas magaang hakbang. Babae.

Humigpit ang hawak ko sa doorknob.

“Grace?” tawag ng isang pamilyar na boses—si Liza, pinsan ko. “Nasaan ka? Tinatawag ka na sa labas.”

Gusto kong sumagot, pero natatakot akong marinig ng iba.

“Bakit parang may naririnig akong tao sa banyo?” dagdag ng isang boses na hindi ko gusto marinig sa sandaling iyon.

Ang biyenan-to-be ko. Si Mrs. Ramirez.

Naghalo ang kaba at galit sa dibdib ko. Ang taong kanina ay tumanggap ng tawag na may banta ng “gagawin nating libing ang kasal” ay nandito na, nasa ilang hakbang lang mula sa akin.

Tahimik akong huminga, pinipilit hindi gumawa ng tunog.

Maya-maya, narinig ko si Liza:
“Tita, baka nagpapaganda lang po siya. Huwag po muna nating istorbohin.”

Pero sagot ni Mrs. Ramirez, malamig at matalim:
“Hindi ako pumayag na magpapakasal ang anak ko sa babaeng hindi ko pa nakikilalang mabuti. Kung magtatago siya, baka may tinatago talaga.”

Halos mapabitaw ako sa doorknob.

“Kung alam lang niya,” bulong ko sa sarili, “ako ang nakarinig ng sikreto mo.”

Dahan-dahang umalis si Liza at narinig ko siyang bumaba muli sa sala. Naiwan si Mrs. Ramirez mag-isa sa kwarto.

Nang marinig kong pumasok siya sa loob, huminto ang mundo ko.

“Grace…” tawag niya, mas malumanay na ngayon. “Alam kong nandiyan ka.”

Hindi ako sumagot.

Nagpatuloy siya—pero ang tono, hindi inaasahan:
“…at alam kong may narinig ka.”

Parang binuhusan ako ng malamig na tubig.

“Lumabas ka. Kailangan natin mag-usap. Ligtas ka sa akin… pero hindi sa taong kausap ko kanina.”

Nanginig ang tuhod ko. Hindi ko alam kung patibong ba iyon o totoo. Pero kailangan ko ng sagot.

Dahan-dahan kong binuksan ang pinto.

Tumambad sa akin si Mrs. Ramirez, nakasandal sa dresser, at ang cellphone niyang nanginginig sa kamay—may sunod-sunod na mensaheng pumapasok.

Nagtama ang mga mata namin, at dito ko unang beses makita ang takot sa mukha niya.

“Tita… ano ’yun? Sino ’yung kausap mo?” nanginginig kong tanong.

Lumapit siya, humigpit ang panga.
“Uupo ka. Dahil hindi mo ’to dapat marinig… pero ngayon, wala na akong choice.”

Umupo ako sa edge ng kama, ramdam ko ang lakas ng pintig ng puso ko.

Huminga siya nang malalim bago nagsimula.

“Hindi para sa ’yo ang banta,” sabi niya.
“Para sa akin.”

Napakunot ang noo ko.
“Pero bakit po? Sino ang gustong gumawa ng ganun?”

Umupo siya sa harap ko.

“Isang taong hindi ko inakalang susunod sa amin hanggang dito—ang dating asawa ng yumaong kapatid ko. Ang lalaki na matagal ko nang pinaghihinalaang sangkot sa illegal na negosyo… at ngayon, ginagamit ang kasal na ’to para maghiganti.”

Para akong binatukan.

“Bakit—bakit naman kayo ang target?”

“Dahil ako ang tumestigo laban sa kanya noong kasagsagan ng imbestigasyon. At ngayon… gusto niya akong takutin. O patayin.”

Natulala ako.

“At ang anak n’yo? Si Miguel?”
Fiancé ko. Ang taong mahal ko.

Tumitig siya sa akin, diretso, walang paligoy-ligoy.
“Siya ang pinakaayaw kong madamay.”

Biglang nag-vibrate ulit ang cellphone. Nag-pop ang isang voice message.

Hindi ko dapat pakinggan, pero di ko napigilan.

Pindot.

Boses na malalim, pamilyar sa mga pelikula ng kontrabida:
“Huwag mong subukang tumakas. Kapag nakita ko ang tauhan kong naka-puting van sa labas, sisiguraduhin naming hindi ka aabot sa kasal ng anak mo.”

Lumaki ang mga mata ko.

PUTING VAN.
May nakita akong ganun kanina sa labas ng bahay. Akala ko kapitbahay.

“Tita… nakapwesto na sila!” halos mapasigaw ako.

Hinawakan niya ang kamay ko.
“Kaya hindi kita pinapasok agad sa pamilya. Hindi dahil wala kang kuwenta—kundi dahil ayokong mapahamak.”

Unti-unti kong naramdaman ang bigat ng sitwasyon. Pati ang bias ko sa kanya, natunaw.

Kumilos si Mrs. Ramirez nang mabilis, parang sanay.

“Grace, kailangan natin ng tulong. Hindi natin kayang lumabas ng bahay. Maraming bisita sa labas—pero hindi natin alam sino ang kasabwat.”

“Tita… si Miguel?”

“Nasa convoy papunta rito. Hindi niya alam na may panganib. Kung tatawagan ko siya, baka masundan sila.”

Narinig ko ang sarili kong huminga nang malalim.
“Anong plano?”

Ngumiti siya nang mahina—sa unang pagkakataon, parang nakikita ko ang ibang side niya. Totoong tao. Nanay na nag-aalala.

“Kung hindi natin sila mauunahan, tayo ang mauubos.”

---

Sa puntong iyon, dalawang bagay ang nangyari nang sabay:

• May sumigaw sa labas ng bahay.
• May sumabog na salamin sa likod-bahay.

Nagkatinginan kami.

“Nagsimula na sila,” bulong niya.

Tinakbo namin ang likurang hallway. Naka-heels ako, nanginginig ang tuhod, pero tinulak ako ni Mrs. Ramirez.

“Dito!”

Pumasok kami sa isang maliit na storage room na puno ng mga kahon at lumang kurtina.

Habang nagtatago, narinig ko ang mga yabag ng hindi bababa sa tatlong tao na dumadaan.

“Nasaan ang matanda? Hanapin n’yo!”

Matanda?
Si Mrs. Ramirez ang pakay. Hindi ako.

Nagtalon ang puso ko sa dibdib.

Nang makalampas ang mga yabag, bumulong ako:
“Tita… pwede pa tayong tumawag ng pulis.”

Umiling siya.
“Hindi sila agad makakarating. Malayo ang barangay station. At baka may kasabwat doon.”

May punto siya. Ang lalaking kausap niya kanina—may koneksyon.

Maya-maya, may narinig kaming tunog ng kotse. Maraming kotse.

Convoy.

“Si Miguel!” bulalas ko.

Pero bago pa ako makatayo, hinawakan niya ang braso ko.

“Hindi ka lalabas. Baka barilin ka nila kung ipakita mong nasa panig ko ka.”

“Pero fiancé niya ako!”

“At dahil doon… ikaw ang pinakamadaling gamitin laban sa amin.”

Napalunok ako. Wala akong masabi.

Sa labas, narinig namin ang maingay na pagbati ng mga kapitbahay. Dumating na ang pamilya ng lalaki.

Kasabay noon, nagbago ang tono ng mga boses ng mga tauhang naghahanap sa amin. Mas alerto. Mas desperado.

“Bilisan n’yo! Nandito na sila!”

“Kapag hindi natin nakuha si Ramirez ngayon, mahirap na!”

May paanas na tumawa.
“’Wag kayong mag-alala. May sumalubong na sa groom.”

Nanlamig ako.
Sumalubong? Para gawin ano?

Tinakpan ko ang bibig ko para hindi mapasigaw.

Nagmadali kaming bumalik sa kwarto. Pagbukas namin, bumungad ang isa pang twist—

Nawawala ang cellphone ni Mrs. Ramirez.

“Tita… anong—?”

Humakbang siya pabalik.
“Hindi ko ’yan naiwan dito. Ibig sabihin—”

“May nakapasok sa kwarto.”

Bago pa kami makagalaw, may malamig na bagay na dumikit sa batok ko.

Barrel ng baril.

Marahan akong napalingon.
Isang lalaking nangangalit ang mata, may tattoo sa leeg, nakasuot ng simpleng polo na parang bisita.

Kasama ng dalawang iba pa.

“Nandito pala kayo,” sabi ng lalaking may baril. “Naghahanap kayo ng dahilan para hindi madamay ang kasal?”

Hinatak niya ako palabas.

“Bitawan mo siya!” sigaw ni Mrs. Ramirez.

Ngumisi ang lalaki.
“Ikaw ang kailangan namin. Pero mas madali kapag may hostage.”

Napahawak ako sa braso ko habang hinihila nila ako.
Ibang klase ang takot kapag alam mong maaari kang mamatay sa mismong araw ng kasal mo.

Huminto sila sa gitna ng sala. Lahat ng bisita, nakatulala. May iba nagtatangkang lumapit pero pinatras nila agad.

“Walang lalapit!”

May mga nanay na sumisigaw. May batang umiiyak. May nakaluhod na ninong.

At sa gitna ng kaguluhan…
Narinig ko ang boses ni Miguel.

“GRACE!”

Sumilip ako sa balikat ko—at doon ko siya nakita, tumatakbo papalapit.

“Huwag kang lumapit!” sigaw ko.

Pero hindi siya nakinig.

At mangyayari sana ang hindi ko gustong mangyari—
kung hindi biglang tumunog ang isang putok.

BANG!

Napayakap ako sa sarili ko, pero hindi ako natamaan.

Nang dumilat ako—

ang lalaking may hawak sa akin, nakahandusay na.

At sa likod niya…

ang biyenan ko.
Hawak ang isang maliit na baril—at nanginginig ang kamay.

“’Yan ang dahilan kung bakit hindi ako madaling kalabanin,” bulong niya.

Nagsitakbo ang mga tao palabas. Ang mga tauhan ng kontrabida, tumakbo rin—pero huli na.

Inilabas ni Miguel ang badge niya.

“PNP Special Task Force ako. Matagal ko nang sinusundan ang sindikato na ’yan.”

Napamulagat ako.
“Ha? Bakit hindi mo sinabi sa akin?”

Ngumiti siya, humihingal.
“Dahil sabi ni Mama… kapag sinabi ko raw agad, baka hindi ka magpakasal sa akin.”

Napatawa ako kahit nanginginig pa.
“Hindi mo ba alam? Mas gusto ko pa ngang may matinong trabaho kaysa puro mama’s boy.”

Narinig ko ang biyenan ko sa likod.
“Aba, sabi ko na sa ’yo Miguel, strong ang babaeng ’yan.”

Dumating ang mga pulis na naka-backup pala ni Miguel—nakatago lang sa labas.

Naaresto ang mga tauhan. Nakuha rin nila ang puting van na may lamang armas.

At ang mastermind?
Nahuli sa kabilang kanto habang sinusubukang tumakas.

Pagkatapos ng lahat, nag-usap kaming tatlo—ako, si Miguel, at ang Mama niya.

Niyakap ako ni Mrs. Ramirez.

“Pasensya ka na, hija… kung naging mahigpit ako. Hindi dahil ayaw kita… kundi dahil takot akong mawalan ng isa pang mahal sa buhay.”

Naramdaman ko ang bigat ng boses niya. Totoo. Sincere.

“Tita… salamat dahil sinubukan n’yong protektahan ako kahit hindi pa ako legal na bahagi ng pamilya.”

Ngumiti siya.
“Ngayon, legal ka nang magiging anak ko.”

---

At natuloy ang kasal.

Hindi na grand. Hindi na perpekto.

Pero totoo.

Habang naglalakad ako papuntang altar, hawak ni Miguel ang kamay ko, pabulong niyang sinabi:

“Grace… akala ko mawawala ka sa ’kin kanina.”

Ngumiti ako.
“Hindi ako mawawala. Hindi habang pareho tayong lumalaban.”

Niyakap niya ako, mahigpit, puno ng pagmamahal at pasasalamat.

Lumipas ang ilang buwan, natapos ang kaso. Nakulong ang mastermind, nabuwag ang sindikato.

Si Mrs. Ramirez?
Mas naging malambing. Minsan nga overprotective pa.

Isang gabi, habang kumakain kami sa terrace, sinabi niya:

“Grace, may natutunan ako. Hindi mo sinusukat ang isang tao base sa kung gaano ka niya napa—impress sa unang tingin… kundi base sa kung paano ka niya ipinagtanggol sa oras ng panganib.”

Tinawa ko siya, pero totoo iyon.

At ako?
Natutunan ko rin:

“Hindi lahat ng nakakatakot na taong akala mo kaaway… ay kaaway. Minsan sila pa ang magiging sandigan mo para mabuhay.”

Sa buhay at pag-ibig, hindi sapat ang paghusga sa panlabas na ugali.
Ang tunay na character ng tao, lumalabas sa oras ng panganib.
At ang pamilya, minsan hindi ipinapanganak—minsan pinipili.