Ako si Ramon, lampas tatlumpu’t lima na. Dati, sinasabi ng mga tao na isa akong huwarang asawa. Ang misis ko—si Theresa—ay isang accountant sa isang food company. Tahimik siya, masipag, matiisin, at higit sa lahat—lubos na nagtitiwala sa akin. Marahil ang tiwalang iyon ang unti-unting nagtulak sa akin sa maling landas, hanggang sa hindi ko namalayang nawawala na ang lahat.

Halos sampung taon na kaming mag-asawa. Si Theresa ay nagtitipid ng bawat piso para makapag-ipon ng ginto, sinasabi niyang gagamitin iyon bilang puhunan kapag nagkaroon na kami ng anak. Samantalang ako, nitong mga huling buwan, ay nasangkot sa isang bawal na relasyon sa isang babaeng halos sampung taon ang bata sa akin—si Mia. Moderno siya, mahilig maglakbay, at namumuhay para sa kasiyahan. Kapag kasama ko si Mia, pakiramdam ko’y bumabata ako—hinahangaan, inaalagaan, at pinapahalagahan.

At sa isang sandali ng pagkabulag, gumawa ako ng isang bagay na hindi ko akalaing magagawa ko.

May maliit na kahong kahoy si Theresa na nakatago sa aparador. Sa loob nito, mahigit sampung tael ng ginto—ipon niya sa loob ng maraming taon. Alam ko ang kombinasyon ng lock. Noong araw na iyon, habang nasa trabaho siya, palihim kong binuksan ang kahon, kinuha ang lahat, at agad nag-book ng plane tickets para sa akin at kay Mia papuntang Cebu.

Apat na araw, tatlong gabi ang bakasyon—5-star resort, mamahaling restaurant, spa, island hopping—gumastos ako nang walang pag-aalinlangan. Masaya si Mia, masigla at walang tigil sa kuwento. Samantalang ako, lulutang-lutang sa pakiramdam na “minsan lang ‘to—oras ko namang mabuhay para sa sarili ko.”

Pagbalik ko, hindi ko ipinaalam kay Theresa. May nakahanda na akong palusot sa isip ko—isang biglaang business trip. Ngunit nang buksan ko ang pinto ng bahay, ang nakita ko ay halos nagpabagsak sa akin sa sahig…

Sa sala, may munting altar. May kandila. May insenso. At sa gitna—
ang litrato ko, nakaprame, may itim na laso.

Nanlamig ang buong katawan ko.

Mula sa kusina, lumabas si Theresa. Tahimik ang mukha niya, walang luha, walang galit.

Mahina niyang sinabi:

“Buti nakauwi ka na.”

Napautal ako.
“A-ano ‘to? Bakit may altar? Ano’ng ibig sabihin nito?”

Tumingin siya sa akin—diretso, malinaw, parang matagal nang handa.

At saka niya sinabi ang dahilan…
isang dahilan na nagpayanig sa mundo ko.

Nanigas ang mga paa ko. Hindi ako makalakad palapit, hindi rin makaatras. Ang kandila sa altar ay marahang kumikislap, parang bawat sindi ay isang tanong na walang sagot.

“Theresa…” paos kong tawag. “Ano’ng ibig sabihin nito?”

Hindi siya agad sumagot. Kinuha niya ang isang upuan at umupo sa harap ko. Ang mga kamay niya ay nakapatong sa tuhod—kalma, masyadong kalma para sa isang eksenang dapat puno ng sigawan at luha.

“Para sa akin,” mahinahon niyang sabi, “patay ka na.”

Parang may bumagsak na mabigat sa dibdib ko.

“Ano’ng sinasabi mo?” halos pabulong kong tanong. “Buhay na buhay ako. Heto ako.”

Ngumiti siya—isang ngiting hindi ko pa kailanman nakita. Hindi masaya, hindi rin galit. Parang tapos na.

“Ang lalaking minahal ko,” sabi niya, “ay namatay noong araw na pinili mong magnakaw sa akin.”

 

Umupo ako sa sahig, parang nauubusan ng lakas.

“Alam mo na ba?” tanong ko. “Alam mo na kinuha ko ang ginto?”

Tumango siya.

“Hindi lang alam,” sagot niya. “Sinadya kong hayaan.”

Nanlaki ang mata ko.
“Ano?”

Tumayo siya at binuksan ang aparador. Ipinakita niya sa akin ang kahong kahoy—bukas, walang laman.

“Alam kong matagal mo nang alam ang kombinasyon,” sabi niya. “At alam kong may babae ka.”

Para akong sinampal ng katotohanan.

“Bakit… bakit hindi ka nagsalita?” nanginginig kong tanong.

“Dahil gusto kong makita kung hanggang saan ka aabot,” direkta niyang sagot. “At umabot ka sa pinakamasama.”

 

Lumapit siya sa mesa at kinuha ang isang folder.

“Akala mo ba,” tanong niya, “lahat ng ginto ang nadala mo?”

Binuksan niya ang folder. Sa loob ay mga resibo, papeles, kontrata sa bangko.

“Matagal ko nang hinati ang ipon,” paliwanag niya. “May kalahati sa safety deposit box sa bangko. Alam mo kung bakit?”

Umiling ako.

“Dahil hindi ko na lubos na pinagkakatiwalaan ang lalaking katabi ko sa kama.”

Gumuho ang huling depensa ko.

“Theresa, patawad…” umiiyak kong sabi. “Nagkamali ako. Isang malaking pagkakamali.”

Tahimik siyang tumingin sa akin.

“Hindi ‘yan pagkakamali,” sagot niya. “Pinili mo ‘yan.”

Lumapit siya sa altar. Kinuha ang litrato ko.

“Hindi ito para sa patay na katawan,” paliwanag niya. “Para ito sa konsensya kong nilibing ko.”

Tinignan niya ako.

“Simula ngayon, wala na akong aasahan sa’yo. Hindi pagmamahal. Hindi katapatan. Wala.”

“Makikipaghiwalay ka ba?” tanong ko, takot na takot.

Umiling siya.

“Hindi pa,” sagot niya. “Mas masakit ang gagawin ko.”

Kinabukasan, hinanap ko si Mia. Akala ko siya ang sandalan ko. Pero sa café kung saan kami madalas magkita, may kasama siyang lalaki—bata, mayaman, halatang walang sabit.

Nang makita niya ako, hindi siya tumayo.

“Ramon,” malamig niyang sabi. “Akala ko ba hiwalay ka na?”

“Hindi pa… pero—”

“Tapos na tayo,” putol niya. “Nalaman ko ang lahat.”

“Ano’ng lahat?” gulat kong tanong.

Ngumiti siya—mapanakit.

“Na ninakaw mo ang ginto ng asawa mo para sa akin. Hindi ‘yan romantic. Red flag ‘yan.”

Tumayo siya at umalis kasama ang lalaki.

Sa isang iglap, wala na akong asawa, wala na akong kabit, wala na akong dignidad.

Pag-uwi ko, wala na si Theresa. Iniwan niya ang bahay—malinis, tahimik, parang walang nakatira.

Sa mesa, may sulat.

“Ramon,
Hindi kita pinarusahan sa pamamagitan ng galit.
Pinarusahan kita sa pamamagitan ng pagkawala.
Hanapin mo ang sarili mo nang wala ako.”

Kasama ng sulat ay mga papeles.

Kasunduan sa paghihiwalay ng ari-arian.
Reklamo sa estafa at theft—nakabinbin.

Naupo ako sa sahig at umiyak na parang bata.

Lumipas ang mga buwan.

Nawala ang trabaho ko dahil sa iskandalo. Ibinenta ko ang kotse para maibalik ang bahagi ng ginto. Unti-unti, natuto akong mabuhay sa maliit na silid, walang luho, walang papuri.

Isang araw, tinawagan ako ng abogado.

“Handa nang iurong ng asawa mo ang kaso,” sabi niya. “May kondisyon.”

“Anong kondisyon?” tanong ko, umaasang-umaasa.

“Aminin mo ang kasalanan mo. Buo. Walang palusot.”

Nagkita kami ni Theresa sa isang maliit na opisina.

Hindi na siya katulad ng dati. Mas payapa. Mas matatag.

“Tinatanggap ko ang lahat ng kasalanan ko,” direkta kong sabi. “Wala akong idadahilan.”

Tahimik siyang tumango.

“Iyon lang ang gusto kong marinig,” sagot niya.

Inurong niya ang kaso. Hindi dahil mahal pa niya ako—kundi dahil ayaw na niyang dalhin ang bigat.

“Hindi tayo babalik sa dati,” sabi niya. “Pero hindi rin kita hahayaang mabaon.”

Lumabas kami ng opisina na magkaibang landas.

Makalipas ang isang taon, nakatanggap ako ng imbitasyon.

Kasal ni Theresa.

Hindi ako pumunta. Pero ngumiti ako.

Dahil sa wakas, naintindihan ko:

Ang pinakamahal na aral sa buhay—ay ang mawala ang lahat bago mo matutunang pahalagahan ang tama.

At ang altar na iyon?

Hindi iyon sumpa.

Iyon ang pagkamatay ng maling ako—para maisilang ang isang taong marunong nang managot.

---

MENSAHE NG KWENTO

Ang pagnanakaw ng tiwala ay mas mahal kaysa ginto.
At ang tunay na parusa—ay hindi galit, kundi pagkawala.