Isang mainit na tanghali sa gitna ng mataong lungsod ng Makati, pumasok si Lola Rosario sa isang sikat at eleganteng bangko. Sa edad na pitumpu’t lima, bakas na sa kanyang mukha ang hirap ng buhay. Ang kanyang suot ay isang kupas na floral duster na halatang ilang taon na niyang ginagamit, at sa kanyang mga paa ay isang pares ng tsinelas na halos mapudpod na ang takong. Bitbit niya ang isang lumang bayong na gawa sa sako, na mahigpit niyang yakap sa kanyang dibdib. Pagpasok pa lang niya sa umiikot na pinto ng bangko, agad na napatingin sa kanya ang security guard. Nag-alinlangan itong papasukin siya dahil sa kanyang itsura na tila naligaw na pulubi sa isang lugar na punong-puno ng mga taong naka-amerikana at mga negosyanteng amoy mamahaling pabango. Gayunpaman, dahil sa awa, pinapasok siya ng guard ngunit binilinan na huwag magtatagal.

Pagpasok ni Lola Rosario, ramdam niya agad ang lamig ng aircon na tumatagos sa kanyang manipis na buto. Nasilaw siya sa kintab ng sahig at sa ganda ng paligid. Pumila siya sa lane ng mga magdedeposito. Ang mga tao sa paligid niya ay nagsimulang magbulungan. May mga nagtakip ng ilong, may mga umusog palayo, at may mga matang mapanghusga na tila sinasabing hindi siya nababagay sa lugar na iyon. Hindi ito pinansin ni Lola Rosario. Nakayuko lang siya, nanginginig ang mga kamay na nakahawak sa kanyang bayong, at tahimik na nagdarasal na sana ay matapos na agad ang kanyang transaksyon para makauwi na siya sa probinsya.

Sa kabilang banda, napansin ng bagong Bank Manager na si Ginoong Eric ang presensya ng matanda. Si Eric ay kilala sa pagiging istrikto, banidoso, at mapagmataas. Para sa kanya, ang imahe ng bangko ang pinakamahalaga, at ang makita ang isang “gusgusing” matanda sa loob ng kanyang branch ay isang malaking dungis sa kanyang reputasyon. Agad siyang lumabas mula sa kanyang opisina, inayos ang kanyang mamahaling kurbata, at matalim ang tinging lumapit kay Lola Rosario. Ang tunog ng kanyang makintab na sapatos ay umalingawngaw sa buong bangko, hudyat ng paparating na delubyo.

Nang makalapit si Eric, hindi na siya nagdalawang-isip. “Ale,” tawag niya nang malakas, sapat para marinig ng ibang kliyente. “Anong ginagawa mo dito? Kung manghihingi ka ng limos, doon ka sa labas! Hindi ito DSWD, bangko ito para sa mga may pera.” Natigilan si Lola Rosario. Dahan-dahan siyang nag-angat ng tingin. “Iho, hindi ako namamalimos. Magdedeposito sana ako,” mahina at garalgal na sagot ng matanda. Natawa nang mapakla si Eric, isang tawang puno ng pang-iinsulto. “Deposito? Ano ang idedeposito mo? Barya? Alam mo bang nakakaabala ka sa mga VIP clients namin? Ang baho mo, amoy lupa ka na! Dumidikit ang amoy mo sa mga furniture namin!”

Parang sinaksak ang puso ni Lola Rosario. Sa buong buhay niya, marangal siyang namuhay. Nagtanim siya ng gulay, naglako ng kakanin, at naglabada para mabuhay nang patas. Hindi niya akalain na sa huling yugto ng kanyang buhay ay mararanasan niya ang ganitong klase ng kahihiyan. “Iho, huwag ka namang ganyan,” pakiusap niya habang nagsisimula nang tumulo ang kanyang mga luha. “Customer din naman ako. May karapatan naman siguro ako dito.” Pero lalong nagalit si Eric. Para sa kanya, ang pagsagot ng matanda ay kawalan ng respeto sa kanyang posisyon. Hinawakan niya ang braso ni Lola Rosario, hindi gaanong mahigpit pero sapat para itulak ito palayo sa pila. “Guard! Guard! Ilabas niyo nga ang matandang ito! Nakakasira ng view! Sinabing amoy lupa na, ang kulit pa!”

Nagkaroon ng komosyon. Ang ibang mga kliyente ay napatigil sa kanilang ginagawa. May ilan na naawa, pero karamihan ay nanonood lang, takot na madamay sa galit ng manager. Ang guard ay lumapit nang may pag-aalinlangan. “Sir, baka pwede namang kausapin na lang ng maayos,” bulong ng guard. “Wala akong pakialam!” sigaw ni Eric. “This connects to my performance! Ayokong magmukhang palengke ang bangko ko! Ilabas niyo siya ngayon din!” Habang hinihila ng guard si Lola Rosario, nabitawan ng matanda ang kanyang bayong. Bumagsak ito sa sahig at tumapon ang laman. Hindi basura, hindi barya, kundi mga bungkos ng pera—libo-libong piso na nakatali sa goma, kasama ang ilang titulo ng lupa.

Natigilan ang lahat. Nanlaki ang mga mata ni Eric. Ang “pulubi” na kanyang inalipusta ay may dalang halaga na mas malaki pa sa idinedeposito ng mga taong naka-amerikana sa paligid. Habang pilit na pinupulot ni Lola Rosario ang kanyang mga gamit habang umiiyak, biglang bumukas ang main door ng bangko. Pumasok ang isang grupo ng mga bodyguard, at sa gitna nila ay ang may-ari ng buong banking corporation—si Don Eduardo, ang bilyonaryo na kilala sa pagiging istrikto sa negosyo pero mababang-loob na tao. Nag-surprise inspection ito sa branch na iyon.

Agad na nagbago ang anyo ni Eric. Mula sa pagiging demonyo, bigla siyang naging maamong tupa. Inayos niya ang sarili at sinalubong ang Boss. “Sir Eduardo! Welcome po! Sorry po sa gulo, mayroon lang pong makulit na pulubi na nagpupumilit pumasok, inaalis na po namin para hindi kayo maabala,” pagsisinungaling ni Eric habang nakaharang sa pwesto ni Lola Rosario para hindi ito makita ng may-ari. Pero sadyang matalas ang mata ni Don Eduardo. Narinig niya ang hikbi. Nakita niya ang pamilyar na bayong na nasa sahig. At nang silipin niya kung sino ang nasa likod ni Eric, parang tumigil ang mundo ng bilyonaryo.

“Yaya Rosing?” bulalas ni Don Eduardo. Ang boses na puno ng awtoridad kanina ay napalitan ng boses ng isang batang nangungulila. Tinabig niya si Eric nang malakas at tumakbo palapit sa matanda. Walang pakialam si Don Eduardo kung marumi ang duster ni Lola Rosario o kung “amoy lupa” man ito gaya ng sabi ni Eric. Lumuhod ang pinakamayamang tao sa loob ng bangko at niyakap nang mahigpit ang matanda sa paanan niya. “Yaya! Nanay! Kayo po ba yan? Diyos ko, ang tagal ko po kayong hinanap!”

Sa sandaling iyon, tumahimik ang buong bangko. Ang lahat ay napanganga. Si Manager Eric ay namutla, tila nawalan ng dugo ang mukha, at nagsimulang manginig ang tuhod. “Ed-Eduardo?” garalgal na tanong ni Lola Rosario habang hinahaplos ang mukha ng bilyonaryo. “Ang alaga ko… ang laki mo na.” Umiyak si Don Eduardo na parang bata, walang pakialam sa kanyang imahe. Inalalayan niyang tumayo si Lola Rosario at pinaupo sa kanyang sariling upuan na dapat ay para sa VIP.

Humarap si Don Eduardo sa lahat, lalo na kay Eric na ngayon ay gusto nang lamunin ng lupa. “Para sa kaalaman ninyong lahat,” simula ni Don Eduardo, na may halong galit at emosyon ang boses, “Ang babaeng ito, si Nanay Rosing, siya ang nagpalaki sa akin noong namatay ang mga magulang ko. Siya ang katulong namin na hindi tumanggap ng sweldo ng sampung taon para lang may pang-tuition ako. Siya ang nagbenta ng kakarampot niyang lupa sa probinsya para ibigay sa akin bilang puhunan sa una kong negosyo. Kung wala ang babaeng ito, wala ang bangkong ito! Wala ako sa kinalalagyan ko ngayon!”

Tumingin si Don Eduardo kay Eric. Ang tingin na nakakapaso. “At ikaw… narinig ko ang sinabi mo. Amoy lupa? Ang amoy na sinasabi mo ay amoy ng marangal na pagtatrabaho! Amoy ng sakripisyo! Tinawag mong pulubi ang taong mas mayaman pa ang puso kaysa sa iyo?” Sinubukang magpaliwanag ni Eric, “Sir, sorry po, hindi ko po alam, akala ko po kasi…”

“Hindi mo kailangang kilalanin kung sino siya para respetuhin siya!” sigaw ni Don Eduardo na umalingawngaw sa buong building. “Ang respeto ay ibinibigay sa tao dahil tao siya, hindi dahil sa laman ng wallet niya o ganda ng damit niya! You are fired! Get out of my bank! At sisiguraduhin kong wala nang tatanggap sayo sa buong banking industry dahil sa ugali mo!”

Walang nagawa si Eric kundi yumuko at umalis habang pinagtitinginan ng mga tao. Ang hiya na ibinigay niya kay Lola Rosario ay bumalik sa kanya ng libong beses. Samantala, si Lola Rosario ay inasikaso ni Don Eduardo. Ipinabilang niya ang pera ng matanda—na galing pala sa bentahan ng lupa na nabawi ni Lola sa probinsya. Pero higit sa deposito, inuwi ni Don Eduardo si Lola Rosario sa kanyang mansion. “Hindi ka na babalik sa probinsya, Nanay,” sabi ni Eduardo. “Ako naman ang mag-aalaga sa inyo. Kung paano niyo ako minahal noon, higit pa doon ang ibibigay ko ngayon.”

Mula noon, hindi na nakitang nag-iisa si Lola Rosario. Namuhay siya nang masaya, komportable, at punong-puno ng pagmamahal sa piling ng kanyang “anak-anakan.” Ang bangko naman ay naglagay ng bagong polisiya: bawal ang manghusga base sa itsura. Dahil sa huli, hindi ang kintab ng sapatos o ganda ng damit ang sukatan ng pagkatao, kundi ang kabutihan ng puso. Ang tunay na yaman ay wala sa pera, kundi sa kung paano mo tratuhin ang iyong kapwa, lalo na ang mga nakatatanda.

Ang kwentong ito ay paalala sa ating lahat. Minsan, ang taong inaapakan natin ay siya palang taong dapat nating tingalain. Huwag tayong maging matapobre. Ang gulong ng palad ay umiikot. Ang nasa itaas ngayon, pwedeng nasa ibaba bukas. At ang “amoy lupa” na ating hinuhusgahan, baka siya pa ang magliligtas o mag-aangat sa atin sa huli.

Ikaw, naranasan mo na bang mahusgahan dahil sa iyong itsura o kasuotan? Ano ang ginawa mo? At kung ikaw ang nasa posisyon ng may-ari, ganun din ba ang gagawin mo sa manager? Mag-comment sa ibaba ng inyong saloobin. Paki-share na rin para magsilbing aral sa iba!