Ako si Elena, 21 taong gulang, simpleng dalagang probinsiyana na lumaki sa hirap.
Habang ang iba ay nag-aalala kung anong isusuot nila bukas, ako ay nag-aalala kung may makakain kami.
Lumaki ako sa baryong laging binabaha ng utang, at sa bahay na kahit maliit, puno ng pangarap — at problema.
Ang mga magulang ko, sina Tatay Ernesto at Nanay Mila, ay parehong pagod sa kakatrabaho pero lagi pa ring kapos.
Hanggang isang araw, dumating ang alok na magbabago raw ng buhay namin —
isang alok na hindi ko kailanman hiningi.
ANG ALOK NG KAYAMANAN KAPALIT NG KALAYAAN
Isang gabi, habang kumakain kami ng tuyo at kanin, biglang nagsalita si Tatay.
“Anak… may kakausap sa atin bukas.
Si Don Ricardo, ‘yung may-ari ng malaking hacienda. Gusto ka raw niyang makilala.”
Napakunot ang noo ko.
“Ako po? Bakit naman po?”
Nagkatinginan sina Nanay at Tatay.
“Anak,” sabi ni Nanay, “matanda na siya pero mabait.
Gusto ka niyang pakasalan. Kapalit, bibigyan tayo ng bahay, lupa, at negosyo.”
Parang nanlamig ang buong katawan ko.
“Ibig n’yong sabihin… ipapakasal n’yo ako sa kanya?”
Tahimik.
At sa gitna ng katahimikan, narinig ko ang mga salitang sumira sa puso ko:
“Elena, ito lang ang paraan para makaalpas tayo sa kahirapan.”
Hindi ako makapaniwala.
Sa unang pagkakataon, naramdaman kong binenta ako ng sarili kong mga magulang.
ANG KASAL NA HINDI KO GUSTO
Mabilis ang mga pangyayari.
Bago ko man lubos maintindihan, suot ko na ang puting bestida na hindi ko kailanman pinangarap.
Ang paligid ay puno ng mamahaling bulaklak, ang simbahan punô ng mga bisitang hindi ko kilala.
At sa harap ng altar, nakatayo si Don Ricardo, animnapu’t dalawang taong gulang,
may pilak na buhok, makapal ang salamin, at may ngiti na hindi ko mabasa.
Habang nagsasalita ang pari, parang hindi ako humihinga.
Ang bawat salita — “sa hirap at ginhawa” — parang tanikala sa leeg ko.
“Elena, tinatanggap mo ba si Ricardo bilang iyong asawa?”
Tahimik ako.
Lumingon ako sa mga magulang ko sa likod.
Nakangiti sila.
Ngunit sa mga ngiting iyon, nakita ko ang desperasyon, hindi pagmamahal.
Napapikit ako at mahina kong sinabi:
“Opo.”
ANG BUHAY SA LOOB NG GINTO’NG KULUNGAN
Paglipas ng mga buwan, naging malamig ang bawat araw ko.
Oo, may bahay akong malaki, may damit akong bago, may pagkain akong masarap —
pero wala akong kalayaan.
Tuwing lalabas ako, may bodyguard.
Tuwing may tatawag, kailangan kong sabihin kung sino.
At si Don Ricardo, kahit mabait sa panlabas, ay mahigpit at tahimik.
Hindi niya ako sinasaktan, pero naramdaman ko — isa lang akong palamuti sa kanyang malungkot na buhay.
Isang gabi, habang nagkakape siya, bigla siyang nagsalita.
“Alam kong hindi mo ako gusto, Elena. At hindi rin kita pinilit para lang makamit ka.
Gusto ko lang… matutunan mong intindihin ang dahilan.”
Hindi ako sumagot.
Kasi hindi ko maintindihan kung anong dahilan ang makakapagpatawad sa ginawa niyang pagkuha sa akin mula sa aking pamilya.
ANG KATOTOHANANG NAGPAIYAK SA AKIN
Isang araw, habang nag-aayos ako ng mga gamit, nakakita ako ng lumang kahon sa ilalim ng drawer.
May laman itong mga lumang litrato —
at isa doon ay larawan ng batang babae na kasing-edad ko, nakangiti, may hawak na lobo.
Sa likod ng larawan, nakasulat:
“Para sa pinakamamahal kong anak — Elena.”
Nanginginig ako.
Lumapit ako kay Don Ricardo at ipinakita ang larawan.
“Sino po ito?”
Matagal siyang natahimik bago sumagot.
“Anak ko siya.
Namatay siya sampung taon na ang nakalipas dahil sa sakit.
Kapangalan mo siya.
At tuwing nakikita kita, naaalala ko kung gaano siya kabuti, kasing bait mo rin.”
Umiiyak siya, unang beses kong nakita siyang mahina.
“Hindi kita binili, Elena.
Sinabi ko sa magulang mo na tutulungan ko sila, pero ang totoo, gusto ko lang bigyan ka ng buhay na hindi mo kailangang paghirapan tulad ng anak kong nawala.”
Nang marinig ko ‘yon, parang bumagsak ang mundo ko.
Hindi ko alam kung ano ang mararamdaman — galit, awa, o sakit.
Pero sa gitna ng luha niya, nakita ko ang isang taong wasak, hindi masama.
At sa unang pagkakataon, naintindihan ko siya.
ANG PAGBABAGO NG PUSO
Mula noon, nagbago ang lahat.
Hindi ko man minahal si Don Ricardo bilang asawa,
minahal ko siya bilang taong nagpakita sa akin na minsan,
ang “pangit na tadhana” ay may dalang mas malalim na dahilan.
Tinulungan ko siyang muliing magtiwala sa buhay.
Tinuruan niya akong magpatakbo ng negosyo, magbigay ng tulong sa mahihirap, at magmahal nang hindi humihingi ng kapalit.
At nang siya ay pumanaw makalipas ang tatlong taon, iniwan niya sa akin ang lahat —
hindi lang kayamanan, kundi ang leksyon ng tunay na kabutihan.
Sa kanyang lapida nakasulat:
“Sa babaeng nagpapaalala sa akin ng anak kong minahal, salamat sa pagpapatawad.”
Umiiyak akong binasa iyon.
At sa huling pagkakataon, sinabi ko:
“Salamat din po, Ricardo.
Dahil sa inyo, natutunan kong ang pag-ibig ay hindi laging tungkol sa kilig —
minsan, tungkol ito sa pag-unawa.”
